به نقل از «ایرنا»

درباره ایرج افشار

تاریخ انتشار: ۱۸ اسفند ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۷۱۸۵۵۲۸

در غربالی که ذهنِ من از مردانِ بزرگ قرن بیستم ایران، در عرصه فرهنگ کرده است، ایرج افشار یکی از دانه‌های دُرشتی است که در کنار علّامه قزوینی، سیّدحسنِ تقی‌زاده، محمدعلی فروغی، علی‌اصغرِ حکمت، ابراهیم پورداود، علّامه شیخ آقابزرگ تهرانی، بدیع‌الزمان فروزانفر، سیداحمد کسروی، اقبال آشتیانی، پرویز ناتل‌خانلری، غلامحسین مصاحب، علی‌اکبر دهخدا، صادق هدایت، ملک‌الشعراء بهار و نیما یوشیج قرار می‌گیرد، بی‌آنکه وَجهِ مشابهتِ خاصّی با هیچ‌ کدام ایشان داشته باشد و یا تکرار یکی از آنها بشمار آید.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

او ایرج افشار است و بس، رها از هر عنوان و لقبی؛ اینها بخشی از گفته های محمدرضا شفیعی کدکنی در خصوص این پژوهشگر و ایرانشناس است و به حق هم می گوید که او ایرج افشار است و بس.

تولد و خانواده

ایرج افشار در ۱۶ مهر ۱۳۰۴ خورشیدی در خانواده ای یزدی در تهران چشم به جهان گشود. پدرش محمود افشار در دوره خود چهره ای شناخته شده بود که به کارهای فرهنگی اشتغال داشت و در نخستین دهه ۱۳۰۰ خورشیدی مجله آینده را منتشر می کرد. به همین دلیل هم ایرج از همان دوران کودکی به دلیل موقعیتی که در خانواده برای او ایجاد شده بود به طرف کارهای فرهنگی سوق پیدا کرد.

تحصیلات

افشار تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در تهران به پایان رساند و در ۱۳۲۸ خورشیدی از دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران درجه کارشناسی قضایی دریافت کرد. او در دوره‌ دانشجویی و به موازات تحصیل در دانشکده ‌حقوق دانشگاه تهران با مجله‌ جهان نو همکاری کرد.

اشتغال در حوزه فرهنگ

ایرج افشار در ۱۳۲۹ خورشیدی مدتی در مدارس تهران به تدریس اشتغال داشت تا اینکه در ۱۳۳۰ خورشیدی به استخدام دانشگاه تهران درآمد و در کتابخانه دانشکده حقوق مشغول به کار شد و تا ۱۳۴۰ خورشیدی در آنجا بود و در همین سال رییس کتابخانه دانشسرای عالی شد و یک سال بعد با حکم محمد درخشش وزیر وقت فرهنگ به ریاست کتابخانه ملی ایران رسید اما پس از هفت ماه استعفا کرد زیرا پرویز ناتل خانلری وزیر فرهنگ بعدی، ریاست آن را به ابراهیم صفا وعده داده بود. وی در همین مدت کوتاه مرکز ایرانشناسی را در کتابخانه ملی تاسیس کرد.

پس استعفا، برای تدریس به دانشسرای عالی بازگشت اما در ۱۳۴۲ خورشیدی باز به دانشگاه تهران منتقل و رییس مرکز تحقیقات کتابشناسی در آن دانشگاه شد که خود طرح تاسیس آن را به رییس وقت دانشگاه تهران داده بود. در همین سال به دعوت دانشگاه هاروارد برای فهرست نویسی کتاب‌های فارسی کتابخانه آن دانشگاه به مدت هفت ماه به آمریکا رفت و پس از بازگشت به ایران مدیر فنی دوره کتابداری شورای خواندنی‌های نوسوادان شد که زیر نظر کمیسیون ملی یونسکو در ایران تأسیس شده بود.

این ایرانشناس در ۱۳۴۴ خورشیدی به ریاست اداره انتشارات و روابط فرهنگی دانشگاه تهران انتخاب شد و تا ۱۳۴۹ خورشیدی در همین مسوولیت باقی ماند و همزمان ماموریت طراحی، احداث و سازماندهی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران را برعهده گرفت و خودش تا ۱۳۵۷ خورشیدی ریاست آنجا را برعهده داشت تا اینکه سرانجام در ۱۳۵۸ خورشیدی بازنشسته شد. وی در سال‌های بعد به پژوهش‌های ایران‌شناسی از جمله تصحیح کتاب‌های کهن ایرانی ادامه داد و همزمان هم به عضویت شورای عالی دایره المعارف بزرگ اسلامی منصوب شد.

خدمات فرهنگی

افشار خدمات ارزنده ای به فرهنگ و ادب ایران کرده است که یکی از مهمترین این حوزه‌ها مطالعات ایران‌شناسی است. او از همان ابتدای فعالیت خود در این حوزه اهتمامی جدی به خرج داد. ویرایش، چاپ، نشر و نقد و بررسی سفرنامه‌ها و مطالعات او در زندگی و آثار شخصیت‌های ادبی، سیاسی، تاریخی و اقتصادی به عنوان یکی از منابع مهم ایرانشناسی قابل طرح است. از دیگر منابع ایران‌شناسی او می‌توان به مطالعات او در جغرافیا، فرهنگ عامه، زبان و گویش‌های محلی اشاره کرد. افشار در سفرهای خود به اقصا نقاط ایران، آثاری تحقیقی بسیاری در معرفی فرهنگ، تاریخ و میراث شهرها و مناطق جغرافیایی متفاوت گردآوری و تألیف کرده است.

یکی دیگر از خدمات ارزنده افشار به فرهنگ ایران زمین را باید در حوزه کتابداری برشمرد. وی را می‌توان حلقه واسط میان کتابداری سنتی و نوین در ایران دانست. او پس از آشنایی با کتابداری نوین به خصوص پس از شرکت در دوره کتابداری یونسکو در پاریس به پیشرفت آن در ایران کمک کرد. در دهه ۴۰ خورشیدی سه رویداد مهم در کتابداری ایران، سرآغاز کتابداری نوین در این کشور شد. یکی اینکه افشار در تأسیس انجمن کتابداران ایران نقش مستقیم و مؤثری داشت و دوم اینکه او از پیشنهاد دهندگان تاسیس دوره کارشناسی ارشد کتابداری در دانشگاه تهران بود و در راه‌اندازی آن نقش داشت. رویداد سوم، تأسیس مرکز خدمات کتابداری و مرکز مدارک علمی در وزارت تازه علوم و آموزش عالی بود.

از دیگر حوزه‌های مهم فعالیت افشار، نسخ خطی و چاپ سنگی آثاری بود که پیش از او گردآوری و تصحیح نشده بود. افشار با تصحیح، تنقیح، تحشیه و بازیابی نسخ خطی در حوزه‌های ایران‌شناسی، مطالعات تاریخی و اجتماعی تأثیری گسترده در مطالعات این حوزه‌ها از خود برجای گذاشت. این نسخه ها در سفرهای او به مناطق مختلف ایران و در ارتباط با کتابخانه‌های شخصی، خانوادگی و کتابخانه‌های عمومی ایران و جهان گردآوری شده بود. بسیاری از خانواده‌های قدیمی در دادن نسخه‌های خطی و دست‌نویس به افشار، اعتمادی شایان‌توجه به او نشان می‌دادند. در این حوزه افشار بیش از ۶۰ عنوان نسخه خطی را تصحیح و بازیابی کرد.

تالیفات

افشار از جمله پژوهشگران پرکاری بود که با توجه به گستره وسیع مطالعات و دغدغه‌هایش حجم آثار تولیدی او رقم قابل توجهی را شامل می‌شود. به کوشش او نزدیک به ۳۰۰ کتاب و بی‌شمار مقاله در حوزه‌های کتابشناسی، نسخه‌پژوهی، سفرنامه، نامه، اسناد تاریخی و... برجای مانده است. وی همچنین به انتشار خاطرات و یادداشت‌های روزانه سیاستمداران، نویسندگان و ادبای گذشته اهتمام داشت که از جمله آنها می توان به زندگی طوفانی، خاطرات تقی‌زاده، خاطرات و اسناد ناصر دفتر روایی: انقلاب مشروطیت، خاطرات حبیب یغمایی از روزگار مجله‌نویسی، روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه، روزنامه خاطرات عین‌السلطنه سالور، خاطرات دیوان بیگی (میرزا حسن خان) و ... اشاره کرد.

افشار با توجه به تعلق‌خاطری که به جمع‌آوری اسناد و آرشیوسازی داشت، منبع مهمی چون نامه‌ها را از نظر دور نداشت. در میان آثار منتشره به همت او می‌توان به نامه‌های دوران مشروطه و نیز نامه‌هایی که بسیاری از اهالی ادب و فرهنگ به شخص او نوشته‌اند، اشاره کرد که در درک موقعیت‌مندی تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی برای پژوهشگران اهمیت بسیار دارند. از دیگر نامه ها می توان از نامه‌های مشروطیت و مهاجرت، نامه‌های تهران شامل ۱۵۴ نامه از رجال دوران به سیدحسن تقی‌زاده و نامه‌های برلن: از بزرگ‌علوی در دوران اقامت آلمان نام برد.

از تکثر و تنوع این همه آثار، شاید در وهله‌ نخست این طور به نظر برسد که ایرج افشار در زمینه‌های پراکنده‌ای کار کرده، بررسی دقیق‌تر آنچه به قلم یا به اهتمام او انتشار یافته است، نشان می‌دهد، رشته‌ پیوسته‌ای که این همه مهره را به هم پیوند می‌دهد، چیزی جز اطلاع‌رسانی فرهنگی در زمینه‌ مطالعات ایرانی نیست.

درگذشت

سرانجام این ایرانشناس برجسته که تا آخرین روزهای زندگی پربارش، پیوسته به کار پژوهش و تألیف کتاب و مقاله مشغول بود، پس از اینکه مدتی به بیماری سرطان مبتلا شده بود در ساعت ۱۴:۳۰ چهارشنبه ۱۸ اسفند ۱۳۸۹ خورشیدی در بیمارستان جم تهران درگذشت تا شفیعی کدکنی در موردش بگوید: بزرگا مردا که او بود و دریغا و بسیار بار دریغا که به پنجاه چهره ممتاز هم نمی‌توان جای خالیِ آن یگانه را پُر کرد.

برچسب‌ها محمدرضا شفیعی کدکنی دانشگاه تهران ایرج افشار ایران‌ شناسی دانشگاه تهران

منبع: ایرنا

کلیدواژه: محمدرضا شفیعی کدکنی دانشگاه تهران ایرج افشار ایران شناسی دانشگاه تهران آمریکا آلمان محمدرضا شفیعی کدکنی دانشگاه تهران ایرج افشار ایران شناسی دانشگاه تهران دانشگاه تهران ایران شناسی ایرج افشار حوزه ها نامه ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۱۸۵۵۲۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

۱۰۰ سامانه خورشیدی در مدارس نصب شده است

معاون وزیر نیرو گفت: تاکنون ۱۰۰ مدرسه در کل کشور نسبت به نصب سامانه خورشیدی اقدام کرده‌اند که امیدواریم همچنان توسعه پیدا کند.

به گزارش خبرگزاری ایمنا و به نقل از وزارت نیرو، محمود کمانی درباره روند توسعه ساخت نیروگاه‌های خورشیدی در مدارس کشور، اظهار کرد: سال گذشته تفاهم‌نامه‌ای با سازمان نوسازی مدارس و آموزش و پرورش داشتیم تا سامانه‌های خورشیدی در مدارس کشور توسعه پیدا کنند؛ این تفاهم‌نامه بین سازمان توسعه مدارس، سازمان انرژی های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق (ساتبا) و خیرین مدرسه‌ساز منعقد شده است که خیرین علاوه بر ساخت مدارس، هزینه‌های احداث نیروگاه‌های خورشیدی بر روی پشت بام مدارس را هم متقبل شوند.

وی ادامه‌داد: ساتبا برق تولیدی این نیروگاه‌ها را با نرخ مناسب می‌خرد و عواید حاصل از برق تولیدی به تامین هزینه‌های جاری و نگهداری مدارس کمک بزرگی می‌کند. استان قم در این زمینه پیشتاز است و ۱۱ مدرسه در این استان به سامانه‌های خورشیدی تجهیز شده است.

کمانی با اشاره به افتتاح سه سامانه ۲۰ کیلوواتی در مدرسه خیرساز «غلامرضا زیرک» در شهر قم، ابراز امیدواری کرد ساخت سامانه های خورشیدی در مدارس توسعه پیدا کند، زیرا ظرفیت فوق العاده‌ای در کل کشور وجود دارد، این امر زمینه فرهنگ‌سازی دانش آموزان به عنوان آینده سازان کشور را فراهم می‌کند و به تولید برق پاک کمک می‌کند؛ هم اکنون ۱۰۰ مدرسه در کل کشور وجود دارد که نسبت به نصب سامانه خورشیدی اقدام کرده‌اند که امیدواریم توسعه پیدا کنند.

معاون وزیر نیرو با اشاره به برنامه توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر در کشور، اظهار داشت: در کنار مدل‌های مختلفی که وزارت نیرو و ساتبا برای توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر شامل نیروگاه‌های بزرگ و بخش صنعت دارد، ساخت نیروگاه‌های کوچک مقیاس را در حوزه مدارس و نیز نهادهای حمایتی در حال پیگیری هستیم.

وی درباره جزئیات ساخت هشت‌هزار و ۵۰۰ مگاوات نیروگاه های تجدیدپذیر در دست ساخت در کشور، بیان‌داشت: ما برای ۲ بسته نیروگاهی از شورای اقتصاد مجوز گرفته‌ایم که شامل یک بسته چهار هزار مگاواتی و بسته چهار هزار و ۵۰۰ مگاواتی است؛ مناقصه‌های مربوط به آن در سال گذشته، برگزار و برندگان آن اعلام و از این حجم نیروگاهی، ساخت ۲۵۰ مگاوات در استان قم قرار دارد که در چند ساختگاه در حال پیگیری است؛ امیدواریم با تخصیص زمین، احداث این نیروگاه ها به‌زودی شروع شود.

بر اساس هدف‌گذاری انجام شده، قرار است نیروگاه‌های خورشیدی در ۲۰ هزار مدرسه ساخته شوند؛ از این سطح ۱۶ نیروگاه خورشیدی به بهره‌برداری رسیده و ۵۶ پروژه در سطح کشور در حال اجراست.

لازم به ذکر است، تفاهم نامه همکاری میان سازمان انرژی های تجدیدپذیر و بهره وری برق (ساتبا)، سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور، معاونت متوسطه وزارت آموزش و پرورش و جامعه خیرین مدرسه ساز کشور در خردادماه سال ۱۴۰۲ به مدت پنج سال منعقد شده است.

هدف از امضای این تفاهمنامه، ساخت سامانه‌های خورشیدی مقیاس کوچک و پاک توسط خیرین و سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی در مدارس کشور و توسعه فرهنگ بکارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری برق در جامعه معلمان و دانش آموزان است. با اجرای این تفاهم‌نامه‌، نیروگاه‌های خورشیدی انشعابی با ظرفیت دست‌کم ۲۰ کیلووات و غیرانشعابی در ۲۰ هزار مدرسه منتخب کشور با سرمایه‌گذاری خیرین برای انتفاع مدارس ساخته می‌شوند.

کد خبر 748490